محرم در لاهیجان با سنتهای خاص و منحصر به فردش کمی متمایز از سایر نقاط کشور برگزار میشود و آنچه که عامل این تمایز است، وجود مراسم خاصی چون چهل منبر، زاری زاری، کرنا، کارب زنی و شب هفتم است.
این برنامهها بسیار حساب شده و با علمبندی از شب اول آغاز میشود و در روزهای بعد تا شب هفتم امام حسین(ع) ادامه مییابد. روضه خوانی، سینه زنی، زنجیر زنی، چهل منبر، شام غریبان و تعزیه خوانی از جمله مراسم عزاداری ماه محرم مردم در این شهرستان است.
تکیه آرایی
در لاهیجان مراسم سوگواری ماه محرم پیش از فرا رسیدن این ماه آغاز میشود. هفتهای به آغاز ماه محرم مانده، از بامدادان مردم هر محله تکیه محله خود را با پارچههای سیاه پوشانیده و بر در و دیوار مسجدهای محله پارچههای سیاه میآویزند و در شامگاه همان روز، علمهای ساخته شده از پارچه سیاه رنگ سه گوشهای را که بر دو روی آن نقشهایی و در میان نقشها عبارت "یا ابا عبدالله الحسین" نگاشته شده و در کنارههایش اشعار پرسوز و سوگوارانه سروده محتشم کاشانی نوشته شده و بیرق "یا بیدق" نام دارد، از جای پاک و ویژهای که برای نگهداری آن ساخته شده بیرون آورده و بر تکیه میآویزند.
در شبی که فردای آن محرم شروع میشود، تکیه آماده پذیرایی سوگواران میشود و همه مردم محل آن چیزی را که باید برای پذیرایی از سوگواران بهکار گرفته شود، در مسجد جمع میکنند و چای و شربت و گلابی را که باید در ده شب نخستین ماه محرم برای پذیرایی مصرف شود، به گردانندگان تکیه تحویل میدهند. غروب آخرین روز قبل از فرا رسیدن محرم، پیران محله در مسجد گرد آمده و مراسم علم بندی را آغاز میکنند و طوق ویژهای را که تا آن روز در خانه یکی از بزرگان محل نگهداری شده، به مسجد آورده و به دست شخصی، دعای ویژهای بر آن خوانده و آن را بالای منبر مسجد قرار میدهند.
طوق تا روز بیستم ماه صفر که همزمان با چهلمین روز شهادت امام حسین(ع) و یارانش در صحرای کربلاست، در بالای منبر مسجد نگهداری میشود در برخی از محلهها مراسم پایین آوردن طوق از منبر در روز دوازدهم و در برخی دیگر در آخرین روز ماه صفر انجام میشود.
دسته گردانی
لاهیجان دارای هفت محله قدیمی است که اصطلاح رایجتر آن، "هفت محل" است. نماد این هفت محل، برگزاری مراسم عزاداری و گردش هیأتهای عزاداری آن در محلات دیگر در ماه محرم است. ترتیب محلههایی که دسته میبرند، به این شکل است: پمپ بنزین، امیر شهید، شعربافان، گابنه، جیرهسر و اردوبازار، پردهسر، خمیرکلایه، غریب آباد و خالی باغ (یا خالی باق)، کاروانسرابر، آسید حسین و کوی زمانی، میدان (چهار پادشاه).
راهپیماییهای سوگوارانه ماه محرم از پنجمین شب این ماه آغاز میشود و دوازده شب پیدرپی انجام میگیرد. سوگواران هر محله در آغاز شب با آوای غمگنانه شیپوری با خوراکیهای شیرینی چون قوام پلو، شیرین پلو و متبخان که از سوی بزرگترهای هر محلهای پخته و به مسجد فرستاده میشود، پذیرایی میشوند.
بعد از علمبندی در محلهای قدیمی که تا روز ششم محرم ادامه مییابد، عملاً تحرک خاصی در این شهر مشاهده نمیشود و نمادی بارز در شهر ندارد.
اما از هفتمین شب محرم، اولین دسته عزاداری همانند مراسم علمبندی از محل امیر شهید حرکت میکند. هر محل قرار است از شش محل دیگر گذر کند، اما با شکوه و جلالی بیشتر که این سالهای اخیر کمکم درحال بیشتر شدن است. هیأت پس از رسیدن به هر یک از محلات دیگر درحالی که عدهای فراوان منتظر ورود آنان هستند، پذیرایی شده و پس از خواندن نوحه در مدح حسینی و عزایش، هیأت مجدداً بهسوی محل دیگر حرکت میکند.
امیر شهیدیها، پس از آنکه مساجد و تکایای هفت محل اردو بازار، خمیر کلایه، کاروانسرابر، پردهسر، گابنه و محله میدان و شعربافان را پشت سر میگذارند، در ساعاتی که تقریباً از نیمه شب گذشته به محله خود، یعنی مسجد امیر شهید میرسند.
شب هشتم محرم نوبت شوراب محلهایهاست. کارب زنی مخصوص شوراب محلهایهای لاهیجان است. دستهای بزرگ از کارب زنها همان مسیری را که امیر شهیدیها طی کردهاند (هفت محل) را در پیش روی خود دارند. کارب زنها درحالی که اکثرشان لباس سیاه به تن دارند، چوب مخصوصی با ابعاد مساوی تقریباً به شکل مربع یا مستطیل که در کف دست جای میگیرد و با تکه چرمی که به پشت دست بسته میشود را با حرکات مخصوصی در زیر پا و پشت سر خود درحالی که خم و راست میشوند، با ضربآهنگ خاصی، یکنواخت بههم زده و به صدا درمیآورند؛ چیزی شبیه به شکل عزاداری جنوبی که با سر و صدای فراوان آلات فلزی است.
محله گابنه نیز در شب نهم محرم کاری میکند مانند امیر شهیدیها و شوراب محلهای ها، و اردو بازاریها شبی که فردایش تاسوعاست، دسته گردانی میکنند.
زاری زاری
در صبح روز عاشورا مراسم زاری زاری است. زاری زاری، اصطلاحی گیلکی است و در واقع میخواهد این مفهوم را بفهماند که ای آدمها! زار زار بگریید برای مصیبت حسین(ع). این مراسم تا اذان صبح و کمی بعدش ادامه دارد. عزاداران گاهاً ساقههای برنج را بر سر میکوبند و اشعاری غمانگیز و محزون به زبان محلی هم میخوانند که بسیار سوزناک است.
در این مراسم سوگواران با ساقههای برنج بر سر خود زده و مسیر بین دو مسجد را طی میکنند. نان محلی تیمیجان همراه با خرما، شله زرد، حلوا و حلیم از نذریهای ویژه این مراسم است.
از شب بعد از عاشورا دستهها با اندکی تغییرات خودنمایی میکنند. در شب یازدهم محرم، سوگواران محله پردهسر با بهراه انداختن نیزههایی که بر فراز آنها سرهایی ساخته شده از گچ قرار گرفته و یادآور لحظههای پرسوزی که سر شهدای دشت کربلا را بر نیزه کرده و به کوفه میبرند، به سوگواری میپردازند و شب دوازدهم دسته محله خمیر کلایه و در شب سیزده هم دسته محله غریب آباد و در شب چهاردهم دسته محله کاروانسرابر و شب شانزدهم دسته مسجد آقا سید حسین و کوی زمانی درست به مانند محلات دیگر مراسم عزاداری را تا پاسی از شب برپا میکنند.
بالاخره در شب هفدهم محرم، نوبت اهالی محله میدان است. محله میدان که قدیمیترین محله در لاهیجان است و مقبره چهار پادشاهان در آن قرار دارد، برپا کننده و متولی آخرین شکوه عزاداری حسینی در لاهیجان است. مراسم شب هفتم امام در لاهیجان اوج محرم است که تا پاسی از شب ادامه مییابد. ویژگی برجسته این شب که باعث شده بسیاری از مردم شهرهای همجوار ـ حتی استانهای دیگر ـ برای دیدن آن به لاهیجان سفر کنند، هفت شتری است که در پیشاپیش هیأتها بهعنوان نمادی از کاروان اسرا حرکت میکنند.
نظرات شما عزیزان:
برچسبها: